Kısa Çalışma Ödeneği Nedir?
Kısa çalışma ödeneği; 25/8/1999 tarihli ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununa göre sigortalı sayılan kişileri hizmet akdine tabi olarak çalıştıran işverenin, genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerini geçici olarak önemli ölçüde azaltması veya işyerinde faaliyeti tamamen veya kısmen geçici olarak durdurması hallerinde, işçilere Türkiye İş Kurumu tarafından yapılan ödemelerdir.
Kısa Çalışma Ödeneğinin Yasal Dayanağı Nedir?
Kısa Çalışma Ödeneği her ne kadar Covid 19 Virüs salgını nedeniyle gündeme gelse de kısa çalışma ödeneği Türk hukuk mevzuatımıza 2009 yılında girmiş ve 30.04.2011 Resmî Gazete Tarihinde 27920 Resmî Gazete Sayılı kısa çalışma ve kısa çalışma ödeneği hakkında yönetmelik ile değişikliğe uğramış olup, halen uygulanmasına devam edilen bir ödenek şeklidir.
Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanma Şartları Nelerdir?
İşveren Yönünden Şartlar;
- İşverenin genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerini geçici olarak önemli ölçüde azaltması veya işyerinde faaliyeti tamamen veya kısmen geçici olarak durdurması hallerinden en azından birinin mevcut olması gerekmektedir.
Genel Ekonomik Kriz; ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olayların, ülke ekonomisini ve dolayısıyla işyerini ciddi anlamda etkileyip sarstığı durumları
Bölgesel Kriz; Ulusal veya uluslararası olaylardan dolayı belirli bir il veya bölgede faaliyette bulunan işyerlerinin ekonomik olarak ciddi şekilde etkilenip sarsıldığı durumları,
Sektörel Kriz; Ulusal veya uluslararası ekonomide ortaya çıkan olaylardan doğrudan etkilenen sektörler ve bunlarla bağlantılı diğer sektörlerdeki işyerlerinin ciddi anlamda sarsıldığı durumları,
Zorlayıcı Sebep; İşverenin kendi sevk ve idaresinden kaynaklanmayan, önceden kestirilemeyen, bunun sonucu olarak bertaraf edilmesine imkân bulunmayan, geçici olarak çalışma süresinin azaltılması veya faaliyetin tamamen veya kısmen durdurulması ile sonuçlanan dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumları ya da deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumları ifade etmektedir.
- İş Müfettişlerince yapılan uygunluk tespiti sonucu işyerinin bu durumlardan etkilendiğinin tespit edilmesi gerekmektedir.
İşçi Yönünden Şartlar;
- İşçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunun 50 nci maddesine göre çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması, gerekmektedir. Kısa çalışmanın başladığı tarihte, 4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesine göre çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması gerektiği ve bu kapsamda işçinin ödenekten yararlanabilmesi için kısa çalışmanın başladığı tarihten önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olup, son 3 yıl içinde en az 600 gün prim ödemiş olması şartı aranmaktaydı. Ancak söz konusu şart, 26.03.2020 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 41.maddesindebelirtilen Geçici 23. madde ile kısa çalışma başlama tarihinden önceki son 60 gün hizmet akdine tabi olanlardan son üç yıl içinde 450 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödenmiş olması şeklinde uygulanır şeklinde salgın nedeniyle daha geniş kitlede mağduriyetlerin giderilmesi amaçlanarak değiştirilmiştir. İşçinin sadece prim yönünden şartları sağlayamaması halinde eğer daha evvel işsizlik ödeneğinden yararlanmış ancak tekrar işe başladığı tarihte yukarıda belirtilen koşulları sağlamıyor ise kısa çalışma süresini geçmemek üzere son işsizlik ödeneği hak sahipliğinden kalan süre kadar kısa çalışma ödeneğinden yararlanmaya devam edebilecektir.
- Ayrıca belirtmekte fayda var ki işveren kısa çalışma ödeneğinin başvuru yapmak için işçinin muvafakatının almasına gerek yoktur.
- Emekli olup yaşlılık aylığı alan fakat halihazırda çalışmaya devam işçiler kısa çalışma ödeneğinden faydalanamayacaktır.
İŞKUR Yönetim Kurulu Kararının Varlığı;
- Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebeplerin varlığının işçi ve işveren sendikaları konfederasyonlarınca iddia edilmesi veya bu yönde kuvvetli emarenin bulunması halinde konu, İŞKUR Yönetim Kurulunca değerlendirilerek karara bağlanır. Burada dikkat çekilmesi gereken konu her zorlayıcı nedende yönetim kurulu kararının aranmadığıdır. Burada düzenleme, zorlayıcı sebeplerde içsel ve dışsal zorlayıcı sebepler olarak ikili bir ayrıma giderek içsel etkilerden kaynaklanan zorlayıcı sebeplerden deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik gibi durumlar için diğer zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan başvurular için Yönetim Kurulu Kararı aranmamaktadır. Yönetim kurulu kararının varlığının önemi şudur ki; genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile dışsal etkilerden kaynaklanan dönemsel durumlardan ileri gelen zorlayıcı sebeplerle ilgili Yönetim Kurulunca alınmış bir karar bulunmuyorsa işverenlerce yapılan başvurular Kurum birimi tarafından doğrudan reddedilir.
Kısa Çalışma Ödeneğine Nasıl Başvuru Yapılır?
Kısa Çalışma Ödeneğine işverenlerce başvuru yapılabilir. Ödeneğe işçinin başvuru yapma imkanı yoktur.
Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerle işyerinde kısa çalışma yapılmasını talep eden işveren, Kurum birimine, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasına yazılı bildirimde bulunur. Kurum birimi Türkiye İş Kurumunun il ve ilçelerde kurulu birimlerini ifade eder. Ancak mevcut covid 19 virüs salgını nedeniyle başvurular e posta yoluyla elektronik ortamda alınabilmektedir. İşveren bildiriminde;
- Genel ekonomik, sektörel veya bölgesel kriz ile zorlayıcı sebeplerin işyerine etkilerini ve zorlayıcı sebebin ne olduğunu belirtmek,
- İşyerinin unvanını, adresini, varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasını, işyeri İŞKUR numarasını ve sosyal güvenlik işyeri sicil numarasını belirtmek,
- Manyetik ve yazılı ortamda Kurumca belirlenen formatta hazırlanan kısa çalışma yaptırılacak işçilere ilişkin bilgileri içeren listeyi Kurum birimine teslim etmek zorundadır.
Ödeneğe Başvuru Sonucunun Bildirilmesi Kime Yapılır?
Kısa çalışma ödeneğine başvuru sonu İŞKUR tarafından işverene bildirilir.
Kısa Çalışma Ödeneğinin Kabulü Halinde İşverenin Yapması Gerekenler Nelerdir?
İşveren kısa çalışma halinin kurumca kabul edilmesi durumunda, bu durumu işyerinde işçilerin görebileceği bir yerde ilan eder ve varsa toplu iş sözleşmesine taraf işçi sendikasına bildirir. İlan yoluyla işçilere duyuru yapılamadığı durumlarda, kısa çalışmaya tabi işçilere yazılı bildirim yapılır. Kısa çalışma talebi uygun bulunan işveren Kurumca bildirilen sürede Kısa Çalışma Bildirim Listesini güncelleyerek gönderir. Koronavirüsten olumsuz etkilendiği gerekçesiyle kısa çalışma talep eden işverenlere başvurularının sonucu, elektronik posta yoluyla taleplerini gönderdikleri adrese yapılır. Talebi uygun bulunan işverenler, Kurumca bildirilen sürede Kısa Çalışma Bildirim Listesini güncelleyerek başvuru yaptıkları İŞKUR biriminin elektronik posta adresine gönderir.
Kısa Çalışma Ödeneğinin Ödenme Şekli ve Süresi Nedir?
Kısa çalışma ödeneği, işyerinde uygulanan haftalık çalışma süresini tamamlayacak şekilde çalışılmayan süreler için, işçinin kendisine ve aylık olarak her ayın beşinde ödenir. Ödemeler PTT Bank aracılığı ile yapılmaktadır.
Kısa çalışma ödeneğinin süresi üç ayı aşmamak kaydıyla kısa çalışma süresi kadardır.
Kısa Çalışma Ödeneğinin Miktarı Ne Kadardır?
Günlük kısa çalışma ödeneği; sigortalının son oniki aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının % 60’ıdır. Bu şekilde hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının % 150’sini geçemez.
2020 Yılı İçin Kısa Çalışma Ödeneği Hesabı
| Son 12 Aylık Prime Esas Kazançların Aylık Ortalaması | Hesaplanan Kısa Çalışma Ödeneği Miktarı | Damga Vergisi | Ödenecek Kısa Çalışma Ödeneği Miktarı | |
| Son 12 Ay Asgari Ücretle Çalışan | 2.943,00 | 1.765,80 | 13,40 | 1.752,40 |
| Son 12 Ay 4.000 TL ile Çalışan | 4.000,00 | 2.400,00 | 18,22 | 2.381,78 |
| Son 12 Ay 7.000 TL ile Çalışan | 8.000,00 | 4.414,50 (*) | 33,51 | 4.380,99 |
*Hesaplanan kısa çalışma ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %150’sini geçemeyeceği için ödenecek aylık kısa çalışma ödeneği miktarı bu şekilde hesaplanmıştır. 2020 yılında brüt asgari ücret 2.943,00 TL’dir.
Kısa Çalışma Ödeneğinin Durdurulması ve Kesilmesi
Kısa çalışma uygulaması devam eden işyerlerinde yapılan inceleme sırasında işverenin ödenek alan işçilerin çalışma süreleri ile ilgili hatalı bilgi ve belge verdiğinin tespit edilmesi ve iş müfettişinin yazılı talebi halinde hakkında hatalı bilgi verilen işçi sayısı da dikkate alınarak kısa çalışma ödeneği durdurulur.
Kısa çalışma ödeneği alanların işe girmesi, yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir sebeple silâhaltına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması hallerinde veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibariyle kısa çalışma ödeneği kesilir.
Kısa Çalışma Halinde İşçi ve İşverenin Sorumlulukları Nelerdir?
İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden, işçinin kusurundan kaynaklanan fazla ödemeler ise yasal faizi ile birlikte işçiden tahsil edilir.
İşçinin kısa çalışma ödeneği aldığı süre için genel sağlık sigortası primleri ödenmektedir. Söz konusu dönemde kısa ve uzun vadeli sigorta primleri aktarılmaz.
Kısa çalışma yapan işçinin çalışılmayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil günlerine ilişkin ücret ve kısa çalışma ödeneği miktarı, kısa çalışma yapılan süreyle orantılı olarak işveren ve Kurum tarafından ödenir.
Kısa Çalışmanın Erken sona Ermesi Halinde Yapılması Gerekenler Nelerdir?
İşverenin kısa çalışma uygulaması devam ederken normal faaliyetine başlamaya karar vermesi halinde durumu İŞKUR birimine ve varsa toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasına ve işçilere alti iş günü önce yazılı olarak bildirmesi gerekmektedir.
Bildirimde belirtilen tarih itibariyle kısa çalışma sona erer. Geç bildirimlere ilişkin oluşan yersiz ödemeler yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilir.
Kısa Çalışma Ödeneği Alan İşçi İşsizlik Ödeneğinden Faydalanabilir Mi?
Kısa çalışma ödeneğinden yararlanan işçi, işsizlik sigortasından yararlanmak için 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununda öngörülen koşullar gerçekleşmeden işsiz kalırsa, kısa çalışma ödeneği aldığı süre düşüldükten sonra, daha önce hak ettiği işsizlik ödeneği süresini dolduruncaya kadar işsizlik ödeneğinden yararlanır.